Web protokulu üzerinde yapılan işler yalnız dinamik web sayfaları sunumundan ibaret değildir. Son yıllarda hızla gelişen donanım ve yazılım teknolojileri, web üzerinde ses ve hareketli görüntü (video) taşıma olanağı da sağlamıştır. Kısaca çokluortam (multimedia) diye adlandırılan bu olgu farklı bileşenlerin yer aldığı bir eylemdir.
Burada donanımla ilgili bileşenlerden söz etmeyeceğiz. Ama, kullanıcının multimedia'dan yararlanabilmesi için, multimedia donanımlı bir sisteme sahip olması gerekir. Bunlar yüksek çözünürlüklü bir monitor, yeterince hızlı CPU, yeterli RAM, iyi bir ses kartı, iyi bir görüntü kartı ve hoparlörden oluşur.
Yeterli donanıma sahip olan kullanıcının multimedyadan yararlanabilmesi için, uygun yazılım(lar)a da sahip olması gerekir. Multimedya için çok çeşitli yazılımlar vardır. Bunların, çoğu ücretsiz olarak internetten indirilebilir.
Herhangi bir yazılımı yüklemeden önce, o yazılımın hünerleri yanında, kullanacağınız ses ve video dosyalarının hangi biçimde (format) olduklarını da bilmelisiniz. Çünkü multimedia dosyaları çok farklı biçimlerde kaydedilebilmektedir. Doğal olarak, multimedia oynatan yazılımlar da farklı olmaktadır.
Günümüzde en popüler olan multimedia dosya biçimleri aşağıda özetlenmiştir.
| Dosya Kayıt Biçimi | Açıklama |
|---|---|
| MPEG - dosya_adı.mpg | MPEG, Moving Picture Experts
Group deyiminin kısaltılmasıdır. Audio-visual dosyalarını
sıkıştırarak kaydetmek ve onları açıp oynatmak için kullanılan
bir grup yazılım ailesi için standartları belirler.
Şu anda MPEG için başlıca dört standart vardır.
(MPEG-1, MPEG-2, MPEG-4 , MPEG-7) MPEG-1 standardı CD-ROM üzerine ses ve video kaydı yapmakta kullanılır. MPEG-2 standardı DVD, uydu yayınları, kablo ve diğer yayınlar için kullanılır. MPEG-4 yakın zamanda yukarıda söylenen bütün işleri üstlenebilecek gibi görünüyor. MPEG video dosyaları, genellikle, .mpg
uzantısı alır ve dosya_adı.mpg
biçiminde yazılır.
MPEG ses dosyaları . |
| MP3 -
dosya_adı.mp3 M4A - dosya_adı .m4a |
mp3 kayıt biçimi, ses dosyalarını sıkıştırarak kaydeder.
Sıkıştırıldığı halde CD kalitesine yakın ses verebilir. Küçük boyutlu
ve kaliteli olması nedeniyle mp3 dosyaları
internet üzerinde çok popüler olmuştur.
Esasında mp3 formatı MPEG-1 ve MPEG-2 standartlarının "ses tabakası" (layer 3) nı ifade eder. mp3 formatı, web üzerinde yüksek kaliteli radyo yayını için de kullanılır. Örneğin, www.shoutcast.com adresinde web üzerinden yapılan yayınlar çoğunlukla mp3 formatındadır. M4A denilen yeni standart (MPEG-4 Audio layer) , MP3 formatını daha iyileştirmekte ve onun yerini almaktadır. Bkz. www.m4a.com. |
| Real Audio & Real Video - dosya_adı.ram | Real Networks (www.real.com)
tarafından geliştirilen ve Web üzerinden radyo ve video yayınları
yapmaya yarayan ve ticari boyutu ağır basan bir standarttır.
Bkz.news.bbc.co.uk. Bu formattaki dosyaları bilgisayarınızda oynatmak için, Real Player
adlı yazılımı yüklemeniz gerekir. Real Player ücretsiz olarak
internetten indirilebilir ve ticari olmadan kullanılabilir. Bkz.
www.realaudio.com.
Bu ürünün daha sofistike bir versiyonu vardır, ama lisans ücreti
ödemek gerekir. |
| QuickTime - dosya_adı.mov | Apple firmsı tarafından geliştirildi.
Ses ve video oynatan çok popüler bir üründür. Mimarisi MPEG-4
standardına dayalıdır.
Bunun biraz değişik bir biçimi olan QTVR yazılımı 360 derecelik panoramik görüntü verebilir. QuickTime dosyalarının oynatılabilmesi için ona ait göstericinin (viewer) yüklenmesi gerekir. Bkz. www.apple.com/quicktime. |
| AVI - dosya_adı.avi | "Audio Video Interleave" deyiminden kısaltılan bu ürün Microsoft tarafından geliştirilmiştir. Windows kullanıcıları arasında çok popüler olan bu yazılımın formatı gene Microsoft tarafından değiştirilmektedir (alttaki maddeye bakınız). |
| ASF - dosya_adı.asf | "Advanced Streaming Format" deyiminden kısaltılan bu ürün ses, video ve slide gösterimlerini içerecek şekilde Microsoft tarafından geliştirilmiştir ve AVI 'nin yerini almaktadır. |
| Windows Media Audio dosya_adı.wma Windows Media Video dosya_adı.wmv |
Windows Media Player için sıkıştırılmış dosya formatıdır. |
| WAV - dosya_adı.wav | WAV formatı ses kaydı için kullanılan bir standarttır. Dosyaları sıkıştırmadan olduğu gibi ses CD lerine kaydeder. Kalteli olmakla birlikte çok yer tuttuğu için, internet üzerinden taşınması, MPEG standardı kadar kolay değildir. |
| MIDI - dosya_adı.mid | "Musical Instrument Digital Interface" deyiminin kısaltmas olan bu standart bir elektronik digital müzik formatıdır. Uyumlu bir aygıt ile çalınan fon müziğini (playback) kontrol eden komutlardan oluşur. |
| Ogg Vorbis - dosya_adı.ogg | Açık kaynak kodlu bir formattır. MP3 ten daha iyi kalite sağlar ve onun bir alternatifidir. Bkz. www.vorbis.com. |
| AU - dosya_adı.au | Sun firmasınca geliştirilen bir ses formatıdır. Orijinali UNIX sistemler içindir. Sonra öteki sistemlere de genişletilmiştir. |
| Flash - dosya_adı.swf ve dosya_adı.flv | Macromedia firmasının geliştirdiği Flash formatı
çok yaygınlık kazanan bir ses ve video formatıdır.
Yukarıda sayılan formatlarla yazılan dosyalar flash filmleri
içine gömülebilir ve flas'ın .swf formatında kullanılabilir.
Bkz. www.macromedia.com/devnet/mx/flash/video.html |